Geneza pomorskiej konspiracji

Przedwojenne polskie władze, w tym władze wojskowe, dostrzegały zagrożenie ze strony Trzeciej Rzeszy. Sztab Główny Wojska Polskiego przewidywał, że w razie konfliktu zbrojnego
wojska niemieckie będą dążyły do połączenia tzw. korytarza niemieckiego z Prusami Wschodnimi. Zgodnie z założeniami planu „Zachód” tereny Pomorza miały być bronione przez
Armię „Pomorze”, dowodzoną przez gen. dyw. Władysława Bortnowskiego. Jednakże zdawano sobie sprawę z niewielkich możliwości obrony obszaru pomorskiego. W 1936 r. przystąpiono do organizowania zespołów przeznaczonych do zadań specjalnych. Miały one prowadzić działania na terenach zajętych przez armię niemiecką. Prace te prowadzono pod auspicjami Oddziału II Sztabu Głównego Wojska Polskiego. Oddział II Sztabu Głównego i Dowództwo Okręgu Korpusu VIII w Toruniu, dowodzonego przez gen. M. Tokarzewskiego, oraz Dowództwo Floty w Gdyni tworzyły tajne siatki
dywersyjno-wywiadowcze. Była to tzw. dywersja pozafrontowa mająca również powiązania z Samodzielnym Referatem Informacyjnym (SRI) przy DOK VIII. Grupy te nazwany
Lotnymi Oddziałami Bojowymi „Grunwald”. Wspomniane wyżej inicjatywy wojskowo-cywilne stanowiły podstawę do organizowania siatek konspiracyjnych, które później zasiliły szeregi Polski Podziemnej.
Na Ziemiach Zachodnich, w tym na Pomorzu, największymi wpływami politycznymi cieszył się Obóz Narodowy i jego główna partia – Stronnictwo Narodowe (SN), będące w opozycji do obozu sanacyjnego. Jednakże to endecja oraz Obóz Chrześcijańskiej Demokracji ze Stronnictwem Pracy stały się głównymi siłami przy tworzeniu struktur Polski Podziemnej i Polskiego Państwa Podziemnego, a więc Służby Zwycięstwu Polski, a następnie Związku Walki Zbrojnej i Okręgowej Delegatury Rządu RP na Kraj.
Na Ziemiach Zachodnich, a więc i na Pomorzu, niespotykany terror okupacyjny hamował pracę podziemną i dlatego działające tutaj organizacje nie mogły funkcjonować w takich formach i rozmiarach, jak w Polsce centralnej. Pomorze, Wielkopolska, Śląsk i część północnego Mazowsza zostały inkorporowane do Rzeszy, w przeciwieństwie do Generalnego Gubernatorstwa, które poddano okupacji.
W początkach września 1939 r. gen. Tokarzewski zorganizował w Toruniu naradę, podczas której podjęto decyzje stanowiące podstawę do organizowania zawiązków konspiracji na Pomorzu, głównie Służby Zwycięstwu Polski. W naradzie tej wzięli udział m.in. oficerowie dywersji pozafrontowej w tym Józef Dambek – nauczyciel z Kobyla, założyciel Tajnej Organizacji Wojskowej „Gryf Kaszubski” (Pomorski). Ustalenia podjęte na powyższej naradzie stanowiły podstawę do realizacji organizowania zawiązków konspiracji na Pomorzu. Wyjeżdżając z Torunia w początkach września 1939 r., gen. Tokarzewski pozostawił hasła i informacje co do punktów kontaktowych w Warszawie dla odpowiednich członków dywersji pozafrontowej. Na bazie wspomnianych wyżej inicjatyw powstały organizacje konspiracyjnych na Pomorzu, w tym struktury Polskiego Państwa Podziemnego (SZP i ZWZ).